رشید حیف بود..

رشید اسماعیلی شخصیت ویژه‌ای داشت. متفاوت بود. بعید می‌دانم کسی منکر این باشد. شاید برای همین بود که طرفداران جدی و مخالفان جدی داشت. اما از ویژگی‌هایی که او را متفاوت می‌کرد یک‌قسم صفاتی بود که عموم ما آرزوی داشتن آن‌ها را داریم و بلکه گاه حسرتش را. رشید هوش سرشار داشت و حساسیت عاطفی و اراده‌ی عمل و مطالعات گسترده و نیز قدرت رهبری و مدیریت و حتی شکلی از فرهمندی که باعث می‌شد وارد هر مجموعه‌ای که می‌شد محبوب و مورد توجه باشد. مهربان هم بود و سخاوتمند و خیرخواه و خیرپیشه؛ و مغرور و متکبر به شکل دل‌آزار آن نبود؛ و نه بدزبان و تحقیرگر؛ و این‌ها کم نیست. فکر می‌کنم انتساب این اوصاف به او بیش از این‌که «ویرایش گذشته» باشد و لطف در حق رفتگان (که عادتی عمومی است) نسبتی جدی با واقعیت دارد و احتمالاً مخالف چندانی هم ندارد و کسان دیگری هم سخنانی از این دست و مشروح‌تر و مستوفا‌تر نوشته‌اند و آن‌را به  خاطرات تأییدگر هم آراسته‌اند.

اما تفاوت رشید فقط به این صفات نبود، یا لااقل به پیامدهای مثبت آن محدود نبود.

هوش سرشار و انرژی فوار و میل بی‌مهار به کار و پیشرفت و اثرگذاشتن بر دیگران گاهی عوارض منفی هم دارد. اصطلاحی هست بیشتر رایج میان اصفهانی‌ها که معمولاً هم به بعضی بچه‌ها نسبت می‌دهند ولی منعی ندارد که وصف بزرگان هم باشد: می‌گویند فلانی جان از قالبش زیاد است؛ برخی شخصیت و رفتارشان چنان است که گویی یک موتور جت را به یک ماشین معمولی بسته‌اند. رشید این‌طور بود. یک جسم معمولی طاقت این حجم از تلاطم و تقلا را نداشت. شاید برای همین بود که گاه بیش از حد معمول مشتری و مصرف‌کننده‌ی بعضی داروهای آرام‌بخش بود. رشید مثل سوار تعجیل‌کاری بود که حواسش به این نبود که اسبش به‌قدر او انرژی و استقامت ندارد و این نیرویی که از خود او به واسطه ایمان و عقیده و علاقه و شور بیرون می‌تراود به ساحت مرکبش راه ندارد. او خسته می‌شود و درمانده اگر لایزال بتازد، بلکه فرومی‌افتد. و همین‌طور هم شد مع‌الاسف.

رشید حیف بود. به آینده او امید بسیار داشتم. خصوصاً که هرچه به این اواخر نزدیک‌تر می‌شدیم رفتارهایش خصوصاً در حوزه‌ی نقد و کنش سیاسی معقول‌تر می‌شد و مطالعاتش بیشتر و عمیق‌تر و نوسانات فکری‌اش به حدی میانه تمایل می‌کرد. گرچه از آن دست کسانی می‌نمود که همان بیش‌فعالی مانع انجام کارهای به‌سامان و عمیق و آرام و دنباله‌دار می‌شود. کلافه و آشفته‌اند و همین میل به فرار از این خلجان گاهی به بی‌خیالی در برخی بهره‌وری‌های نامطمئن و رفت‌وآمدهای بی‌قاعده و قول و فعل‌های ناهمساز و عاطفه‌ورزی‌های متقاطع منجر می‌شود. که معمولاً هم نتایج خوبی ندارد. در مورد رشید نتیجه‌ی بسیار بدی داشت.

او در ذهن ما به زندگی‌اش ادامه می‌دهد. رد پایی که بر حافظه‌ی ما فشرده چندان عمیق است که دست تطاول فراموشی دشوار به زدودن آن برآید. اما این مانع از این نیست که از رفتنش بغض کنیم و گریه. می‌گویند دل سوزاندن به حال کسی که درگذشته است معنای معقولی ندارد، چون مبنای دلسوزی رنج است و کسی که نیست رنجی هم نمی‌برد. پس ما در واقع اینک و در طول این سال‌ها برای خودمان غصه خوردیم که هستیم و نیستن او برای ‌مان گران است.

من از رشید گله‌مندم؛ که خودش را برای ما مواظبت نکرد؛ که چنین داغی بر دل ما گذاشت. نمی‌دانم چقدر این واقعه به انتخاب بود یا از سر بی‌احتیاطی. هرچه بود او قصوری یا تقصیری داشت.

دیدبان اصفهان / مرتضی مردیها